„ჩინეთში უამრავი მეგობარი მყავს, მათთან ყოველდღე ხაზზე ვარ – ყველანი კარგად არიან“
(განახლებულია 17:35 29.01.2020)
ჩინეთში მიმდინარე ამბებთან დაკავშირებით გავესაუბრეთ იქ მცხოვრებ, ამჟამად სამშობლოში ჩამოსულ საქართველოს მოქალაქეს ზურაბ მამნიაშვილს, რომელიც ახლა ორხევში, დედასთან იმყოფება.- ბატონო ზურაბ, როდის ჩამოხვედით საქართველოში და იქ მყოფი ქართველებიდან ბოლოს ვის ესაუბრეთ?
- საქართველოში 4 იანვარს ჩამოვედი, ანუ მანამდე, სანამ ეს ამბები დაიწყებოდა. იქ მცხოვრებ ქართველებთან ყოველდღე მაქვს კონტაქტი. ბოლოს პეკინში მცხოვრებ ნატალია მაისურაძეს და ჰაინანის კუნძულზე ზაქარია გაგოშიძეს ვესაუბრე. ჩინეთში უამრავი მეგობარი მყავს და მათთან ყოველდღე ხაზზე ვარ, ყველანი კარგად არიან. თავად იმ ქალაქში, უჰანში (ჰუნეის პროვინციის ცენტრალური ქალაქია), სადაც კარანტინია გამოცხადებული, არიან ქართველები, მაგრამ მათ არ ვიცნობ. საერთოდ ქართველები, ვინც ჩინეთში მუდმივად ცხოვრობს, ბევრი არ არის. რამდენადაც ვიცი, მათთან ჩვენს საელჩოს ყოველდღიური კავშირი აქვს. საჭიროების შემთხვევაში ისინი დაეხმარებიან, ამის შესახებ ჩინეთში ჩვენმა ელჩმა, ბატონმა არჩილ კალანდიამაც არაერთხელ განაცხადა.
- ამ ეტაპზე ევაკუაცია არ არის გამოცხადებული?
- როგორც გითხარით, საელჩო მათთან ყოველ წუთში კონტაქტზეა, ამიტომ თუ ევაკუაციას გამოაცხადებენ, ყველას ეცოდინებოდა, მაგრამ ამ ეტაპზე როგორც ვიცი, არ გამოუცხადებიათ. ჩინეთში პანიკა არ არის, რადგან იმ დიდ ქალაქებში, რომლებიც ჰუნეის პროვინციის გარეთაა, ამ ავადმყოფობის აფეთქება არ მომხდარა. პეკინი 20-მილიონიანი ქალაქია (ეს მარტო მუდმივად მცხოვრებლების რიცხვია) და იქ დღემდე 90 შემთხვევაა დაფიქსირებული, გუშინწინ 80 იყო. ისინი ძირითადად ის პირები არიან, ვინც ბოლო დროის განმავლობაში უჰანში იმყოფებოდა და იქიდან ჩამოვიდა.
- ამჟამად, როგორც ვიცით, უჰანში კარანტინია...
- დიახ, ქალაქი უჰანი, საიდანაც დაიწყო ვირუსის გავრცელება, უკვე ჩაკეტილია – ის კარანტინის ზონაშია. ჩემი ინფორმაციით, იქიდან ვერც გამოხვალ და ვერც შიგნით შეხვალ. შესაძლოა, ჩინეთის სხვადასხვა რეგიონებიდან დასახმარებლად ექიმთა ბრიგადები ჩავიდეს, მაგრამ თუ რომელიმე მათგანი დასნეულდა, მას იქიდან ნამდვილად არ გამოუშვებენ.
მიიღოს თუ არა მეძუძურმა დედამ ყავა და როგორ ვიკვებოთ სწორად: სპეციალისტის რჩევები
(განახლებულია 16:30 18.01.2021)
რა სარგებლობა მოაქვს ძუძუთი კვებას როგორც დედისთვის, ისე ბავშვისთვის, როგორ უნდა იკვებებოდეს მეძუძური დედა, ამ და სხვა საინტერესო საკითხებზე პედიატრმა, მედიცინის მეცნიერებათა დოქტორმა ყარამან ფაღავამ საჯარო ლექციაზე ისაუბრა.ფაღავა საუბრობს სწორი კვების მნიშვნელოვაზე და რჩევებს გვაძლევს, თუ როგორ მოვამზადოთ ჯანსაღი საკვები.
- მინდა საუბარი დავიწყო ბუნებრივი კვებით. დღემდე უამრავი ფორმულა და ნარევი იქმნება, მაგრამ ბუნებრივ კვებაზე უკეთესი პატარებისთვის არაფერი არ არსებობს. ადამიანი ცოტა თავკერძა და ეგოისტიც არის. ქალბატონების საყურადღებოდ ვიტყოდი, რომ ბუნებრივი კვება მარტო ბავშვისთვის არ არის კარგი. დედისთვისაც ძალიან სასარგებლოა. რამხელა მუშტიც აქვს ქალბატონს, დაახლოებით იმხელა საშვილოსნო აქვს. საშვილოსნო ეს არის ქალისთვის მეორე გული. როდესაც დედა შვილს ძუძუს აძლევს, გამოიყოფა სპეციალური ჰორმონი, ოქსიტოცინი, რომელიც საშვილოსნოსაც შეკუმშავს. მოგეხსენებათ, ტონუსში მყოფი საშვილოსნო ეს არის ჯანმრთელობის ერთ-ერთი კრიტერიუმი.
photo: courtesy of Press service of the RF Ministry of Defense
- ბავშვისთვის რატომ არის კარგი ბუნებრივი კვება?
- დედის რძე საუკეთესო საკვები რომ არის, ამაზე აღარაფერს ვამბობ. არის მეორე მომენტიც: პატარა ბავშვს დამცველობითი უნარი, ვგულისხმობ იმუნოლოგიურ რეაქტიულობას, შედარებით დაქვეითებული აქვს და იგი დედის მეშვეობით იღებს იმუნოგლობულინებს, ანტისხეულებს, ინტერფერონებს, და ეს იცავს მას ინფექციისგან. ამიტომაც არის, რომ ექვს თვემდე ჩვილი ბავშვი, როგორც წესი, არ ხდება ავად. თუ გარეთ ყინვაში შიშველს გაიყვანთ, ან უცხო ადამიანები სახეზე კოცნიან, შესაძლოა დაემართოს ინფექცია, მაგრამ დედის რძის საშუალებით გადასული დამცველობითი ნივთიერებები შესანიშნავად იცავს ბავშვს ასეთი ინფექციებისგან.
როცა დედა შვილს ძუძუს აძლევს, მათ შორის უხილავი სიმები იბმება. ეს არის სიმები ურთიერთსიყვარულის, ურთიერთსითბოსი და პატივისცემის. მამამ ყოველთვის უნდა დაამტკიცოს თავისი მამობა, დედასა და ბავშვს შორის კი ისეთი კავშირებია, რომ რაც არ უნდა მოხდეს, დედას და შვილს შორის ამ კავშირის გაწყვეტა შეუძლებელია.
- როგორ უნდა იკვებებოდეს მეძუძური დედა?
- ერთხელ ჩემმა პაციენტმა მითხრა, შვილოსნობა დასჯა ხომ არ არის, რატომ უნდა ავკრძალო საკვებიო? აბსოლუტურად მართალია. არაფრის აკრძალვა არ გვინდა, ყველაფრის მიღება შეიძლება, ოღონდ საღი აზრიდან გამომდინარე. ერთი აკრძალვა კი არის მაინც – დაუშვებელია მეძუძურმა დედამ მიიღოს ალკოჰოლი. დანარჩენი ყველაფერი შეიძლება, მაგრამ მაინც არსებობს გარკვეული ნიუანსები. მაგალითად, თუ ბავშვს აქვს მეტეორიზმი, ამ დროს არის საკვები, რომელიც დედამ ნაკლებად უნდა მიიღოს. ეს არის ლობიო, კომბოსტო, შაქარი. მე ამას კი არ გიკრძალავთ, უბრალოდ გეუბნებით, თუ ძალიან შეაწუხებს ბავშვს მეტეორიზმი, ეს პროდუქტები მიიღეთ ნაკლები რაოდნობით. თუ ძალიან შეკრულია, მოერიდეთ ბრინჯს. მესამე მომენტია ფაღარათი, ამ დროს დედამ ნაკლებად უნდა მიიღოს ზეთიანი, ქონიანი, კრემიანი საკვები და, თქვენ წარმოიდგინეთ, შავი ქლიავიც. თუმცა კიდევ ვიმეორებ, თუ ბავშვს ყველაფერი წესრიგში აქვს, შესაძლოა დედამ მიიღოს ყველაფერი.
არის ზოგიერთი საკვები, სითხე, რომელიც ზოგჯერ ბავშვს ცოტათი აღაგზნებს. ეს არის ყავა, კაკაო, მაგარი ჩაი, კოკა-კოლა, ზოგჯერ შოკოლადიც კი. მეუღლეების საყურადღებოდ ვამბობ, დედას არაფერს ვუკრძალავთ. მეძუძურმა დედამ რაც არ უნდა მოინდომოს, უნდა უშოვნო და მიუტანო. მაგრამ თუ ბავშვი ნამეტანი აღგზნებულია, ნუ დალევს დედა ხუთ ფინჯან ყავას და დალიოს ერთი. ყველაზე კარგი საზომი არის ბავშვის მდგომარეობა. თუ დალია ერთი, ორი, სამი ფინჯანი და ბავშვი კარგად არის, დედას აქვს უფლება მიიღოს ყავა, თუ ასე ძალიან უყვარს.
- რაც შეეხება უკვე მოზრდილი ადამიანის კვებას, როგორ უნდა იკვებოს მოზრდილი?
- რასაკვირველია, საკვები უნდა იყოს მრავალფეროვანი, ხან ასე უნდა გაამზადო, ხან ისე. გარკვეული წესები არის. ზეთში როდესაც ხარშავ რამეს, ზეთზე თერმული ზემოქმედებით ლიპიდების ზეჟანგები წარმოიქმნება. ლიპიდების ზეჟანგები კანცეროგენია. შებოლილი საჭმელი ზოგიერთს გვიყვარს, მეც მიყვარს, მაგრამ ესეც კანცეროგენია. ზედმეტად შემწვარი, აი, ქერქი რომ არის კარტოფილის ძალიან შემწვარი, ესეც კანცეროგენია. მომზადების წესი მნიშვნელოვანია. ყველაზე უკეთესი საჭმელი უმი საჭმელია, ასევე ორთქლზე დამზადებული და მოხარშული. პატარა ნიუანსები არის მნიშვნელოვანი.
გაითვალისწინეთ, მარილის მოხმარებისას ზომიერების დაცვა აუცილებელია. ზოგიერთი ძალიან ჭარბად აყრის მარილს. ვინც ამას შეეჩვევა, მერე გემრიელად ეჩვენება. ყველაფერი შეჩვევაზეა. არის ერთი ძალიან საინტერესო ეპიდემიოლოგიური მონაცემი. ჩრდილოეთ და სამხრეთ იაპონიაში შეადარეს არტერიული წნევის და სისხლჩაქცევების მაჩვენებლები. ორივე ანომალია 4-5-ჯერ უფრო ხშირია ჩრდილოეთში. ისინი ბევრ გაყინულ და დამარილებულ თევზს მიირთმევენ. მარილი პირველ რიგში ზემოქმედებს წნევაზე.
არის მეორე მომენტიც – შაქარი. შაქარი საერთოდ არ არის ბუნებრივი საკვები. მარილს და შაქარს აქვს ერთი უპირატესობა, საჭმლის შენახვისთვის გამოდგება. თუ ფაღარათი აქვს დიდს ან მოზრდილს, ამ დროს მარილები იკარგება და მარილიანი საკვები უნდა მიირთვას. თუ ბავშვი არ ჭამს, დღეში ერთხელ ჭამს, ჰიპოგლიკემია დაემართა, იქ სწრაფად საჭიროა შაქრიანი საკვები. ისე შაქარი იწვევს სიმსუქნეს, კბილების გაფუჭებას, დიაბეტს. ეს არის რისკ-ფაქტორები, რომლებსაც ჩვენ თვითონ ვუქმნით ჩვენს თავს.
- როგორ უნდა მივხვდეთ, სწორად ვიკვებებით თუ არა?
- არის ძალიან მარტივი დასკვნა. სწორად ვიკვებებით იმ შემთხვევაში, თუ ჩვენი წონა წესრიგშია, თუ არ გვაქვს საკვებთან დაკავშირებული დაავადებები, ანემია, ავიტამინოზი, ფარისებრი ჯირკვლის პრობლემები, თუ არ გვაქვს ნაოჭიანობა, კანის ფერის ცვლილება, თმის მტვრევადობა. გუნება-განწყობა თუ კარგია, ე.ი. სწორად ვიკვებებით. ჩვილ ბავშვებში ძალიან მნიშვნელოვანია წონის მატების მრუდი.
სწორი კვება ჯანმრთელობის საწინდარია. ხშირად ვამბობ, რომ ჯანმრთელობა შესანიშნავი რამ არის, მაგრამ მთავარი სამიზნე ცხოვრებაში ჯანმრთელობა არ არის. ჯანმრთელობა არის იმის წინაპირობა, რომ ჩვენი თავის რეალიზაცია მაქსიმალურად მოვახდინოთ. საკვების მიღებაში საკრალური ელემენტებიც არის. გაგახსენებთ: საიდუმლო სერობა, ტრაპეზი, ახლობლებთან ურთიერთობა, შეხვედრა, ერთად პურის გატეხვა. საკვების მომზადება სიყვარულის გამოვლინებაც არის. თუ მეუღლე ცდილობს გემრიელი კერძი გაგიკეთოს, გასიამოვნოს, ესეც ხომ სიყვარულის გამოვლინებაა. საკვები, კარგი კვება მარტო ჯანმრთელობა კი არ არის, ეს არის გრძნობები.
თემები:
„როცა საქმე ქართულს ეხება, ჩემს თავს არ ვეკუთვნი“- თურქი მეცნიერის სიყვარულად ქცეული საქმე
(განახლებულია 21:00 15.01.2021)
„ქართული ენის სიყვარულმა მე მაქცია სულ სხვა ადამიანად, რომელსაც სახელს ვერ ვარქმევ. რომელიმე დღე რომ არ მქონდეს ქართულთან შეხება, ცუდად გავხდები“- ეს სიტყვები თურქ ქართველოლოგს, მეცნიერს, ჩვენი ენის უბადლო მცოდნესა და მის მოყვარულ ადამიანს, ჰარუნ ჩიმქეს ეკუთვნის...ძნელია ქართული ენის მიმართ მისი დამსახურებები სრულად ჩამოვთვალოთ, მაგრამ მათგან მნიშვნელოვანს მაინც მოგახსენებთ. ის გახლავთ პირველი ქართველოლოგი თურქეთში, რომელმაც სადოქტორო დისერტაცია ქართულ ენაში საქართველოში დაიცვა. დისერტაციის თემა ბევრი ქართველისთვისაც ისეთი რთული საკითხი იყო, როგორიცაა „ზმნისწინთა სემანტიკური ნიუანსები ახალ სალიტერატურო ქართულში“. ბატონი ჰარუნის ინიციატივით გამოიცა ქართული ენის გრამატიკა თურქულ ენაზე.
2005 წლიდან ფილოლოგიის დოქტორი, ასისტენტ-პროფესორი ჰარუნ ჩიმქე ქართულიდან თურქულად წიგნების თარგმნას იწყებს. მის მიერ თარგმნილი პირველი წიგნი სხვადასხვა ავტორის მიერ შედგენილი „საქართველოს კულტურა“ გახლავთ. 2011 წელს თარგმნა პოეტ ბესიკ ხარანაულის „წიგნი ამბა ბესარიონისა“, რასაც შვიდი ქართველი მწერლის ნაწარმოებების ნაკრები მოჰყვა. ახლახან დაამთავრა ჭაბუა ამირეჯიბის „დათა თუთაშხიას“ თარგმნა. საქართველოში მინიჭებული აქვს საპატიო დოქტორის წოდება და იაკობ გოგებაშვილის მედალი.
ყველაზე უცნაური და რთული დასაჯერებელი კი ისაა, რომ არა რიგითი შემთხვევა ქართველებს ასეთი დიდი მეცნიერი და ჩვენი ენის მოყვარული ადამიანი არ გვეყოლებოდა...
- ბატონო ჰარუნ, ნუთუ მართლა შემთხვევას უნდა ვუმადლოდეთ იმას, რომ დღეს თქვენ ამ სფეროში ხართ?
- მე მოგიყვებით როგორ და რა მოხდა სინამდვილეში და თავად გადაწყვიტეთ. როცა 1995 წელს, საქართველოში თანატოლებთან ერთად ჩამოვედი, მიზნად მქონდა ინგლისური ენისა და ლიტერატურის სპეციალობაზე მესწავლა. თუმცა, გეგმა ერთია და სინამდვილე – მეორე. გარკვეული ბიუროკრატიული პრობლემების გამო არჩეულ სპეციალობაზე მოხვედრა ვერ მოვახერხე და გადავწყვიტე, თურქოლოგიაზე შემეტანა საბუთები. ჩემი ეს გადაწყვეტილება ბევრისთვის მიუღებელი აღმოჩნდა. ზოგ შემთხვევაში, სიცილსაც იწვევდა: თურქმა აქ რა უნდა ისწავლოსო. ქართულად ჩატარებული ლექციები უფრო მეტი გვქონდა, ვიდრე თურქულად. მეორე სემესტრის ერთ დღეს პრორექტორთან, ბატონ ვახტანგ ამაღლობელთან გაბრაზებული მივედი. ის, თავისი გვარის შესაბამისად, მართლა ამაღლებული სულის ადამიანი იყო. მან ამიხსნა, რომ მე არა მარტო თურქული ენის სპეციალობაზე ვიყავი, არამედ ქართულზეც ვსწავლობდი, ანუ ორპროფილიან (ქართულ-თურქულ) სპეციალობაზე მოვხვდი. გამოდის, რომ დაახლოებით ექვსი თვის შემდეგ გავიგე, სინამდვილეში რაში ყოფილა საქმე. სწავლა გავაგრძელე ქუთაისში, აკაკი წერეთლის სახელმწიფო უნივერსიტეტში, ფილოლოგიის ფაკულტეტზე. თავიდან იქაც ძალიან მიჭირდა, აღარ ვიცოდი, რა უნდა მექნა, მაგრამ რაც დრო გადიოდა, შედარებით უკეთესად ვსწავლობდი. სანთლის შუქზე საათობით მეცადინეობამ შედეგი გამოიღო.
- ვინ იყვნენ ის ადამიანები, ვინც დახმარება გაგიწიათ?
- საოცრად კეთილგანწყობილი ლექტორები და თანაკურსელები გვყავდა. ისინი ცდილობდნენ, რომ ჩვენთვის ყველაფერში დახმარება გაეწიათ და ეს გვიმსუბუქებდა გამოუვალ სიტუაციას. ყველა თანაკურსელით უზომოდ კმაყოფილი ვარ, მაგრამ მინდა ორი მათგანი განსაკუთრებით გამოვყო. ესენი არიან: ია სუსარეიშვილი და ლუიზა მაკარიძე, რომლებიც, სამწუხაროდ, ნაადრევად წავიდნენ იმიერში. ორივე ერთმანეთზე ნიჭიერი და კეთილშობილი იყო. ნათელი მათ ლამაზ სულს... ისიც აუცილებლად უნდა აღვნიშნო, რომ არც ერთ თანაკურსელს დახმარებაზე უარი არასოდეს უთქვამს.
- როდის გადაწყვიტეთ, რომ ქართული ენა საფუძვლიანად შეგესწავლათ?
- პირველი კურსის მეორე სემესტრის ბოლოსკენ უკვე მქონდა მიღებული გადაწყვეტილება, რომ ქართული ენის სპეციალისტთან დამატებით მევლო. ამისთვის პირველი ნაბიჯი გადავდგი და ჩვენი კურსის ქართული ენის გრამატიკის ლექტორს, ჩემს საყვარელ ადამიანს, ქალბატონ ჟუჟუნა ფეიქრიშვილს ვუთხარი ჩემი ჩანაფიქრი. მან გამომიცხადა, რომ მისი დაკავებული განრიგიდან გამომდინარე, თვითონ ვერ ჩამიტარებდა ქართული ენის გაკვეთილებს დამატებით, მაგრამ რამდენიმე დღეში გამაცნო ჩემი მომავალი მასწავლებელი ქალბატონი რუსუდან საღინაძე, რომელიც არა მარტო ქართული ენის მასწავლებელი, არამედ, ჩემი სულიერი დედა, უახლოესი ადამიანი და ყველაფერი გახდა.
- ქართული ენის გრამატიკა საკმაოდ რთულია და ამის გამო ხომ არ გქონიათ სურვილი, რომ სწავლისთვის თავი დაგენებებინათ?
- რამდენიმე გაკვეთილის შემდეგ სასაწარკვეთილებაში ჩავვარდი. ვიფიქრე, რომ ამ ყველაფერს ვერ გავუმკლავდებოდი. მეცადინეობისთვის თავის დანებება ყველაზე კარგი საშუალება იყო. ქალბატონ რუსუდანს ავუხსენი, რომ არ შემეძლო ამდენის სწავლა. მან ღიმილით ამიხსნა, რომ ქართულს უფრო გამარტივებული მეთოდით მასწავლიდა. ამის მერე რაც უფრო გადიოდა დრო, მით უფრო კარგად ვსწავლობდი. უნივერსიტეტის დამთავრებამდე დამატებით გაკვეთილებზე სიარული არ შემიწყვეტია. მალე ქალბატონმა რუსუდანმა ქართული ენისადმი მიძღვნილ ღონისძიებებშიც ჩამრთო. მისივე ხელმძღვანელობით უკვე მესამე კურსიდან სტუდენტთა საუნივერსიტეტო თუ ეროვნულ სამეცნიერო კონფერენციებში ვმონაწილეობდი. უნივერსიტეტის მაშინდელმა რექტორმა, ბატონმა ავთანდილ ნიკოლეიშვილმა მითხრა, თუ ასპირანტურაში გავაგრძელებდი სწავლას, მზად იყო გვერდში ყველანაირად დამდგომოდა. ბატონი ავთანდილის ძალიან მადლობელი ვარ.
- რომელი იყო ნაწარმოები, რომელიც პირველად თარგმნეთ ქართულიდან თურქულად?
- ჩემი მთარგმნელობითი საქმიანობა უნივერსიტეტის დამთავრების შემდეგ ერთ-ერთ ორენოვან ჟურნალში სულხან-საბა ორბელიანის იგავების რამდენიმე ნიმუშის თარგმნით დაიწყო. ამ საქმეშიც ჩემი ქართული ენის მასწავლებელი და შემდგომში უკვე სადოქტორო დისერტაციის ხელმძღვანელი, ქალბატონი რუსუდანი მეხმარებოდა. სხვადასხვა დროს ვთარგმნე: „ქართული მოთხრობები“, დათო ტურაშვილის „გურჯი ხათუნი“, ზვიად კვარაცხელიას „ფორმა 100“, ნინო სადღობელაშვილის „თავშესაფარი“, შოთა არველაძის „გუშინ“, გიორგი სოსიაშვილის „მარტოსულთა ზამთარი“ და რეზო თაბუკაშვილის „13 დღე“.
- ქართველოლოგიაში წარმატებული საქმიანობისთვის საპატიო დოქტორის წოდება მოგენიჭათ, თუმცა ეს არ არის ერთადერთი აღიარება, რომელი ქართული ჯილდოა თქვენთვის ყველაზე ძვირფასი?
- პირველი საპატიო დოქტორის წოდება მომანიჭეს 2012 წელს, იაკობ გოგებაშვილის სახელობის თელავის სახელმწიფო უნივერსიტეტში გაწეული სამეცნიერო-პედაგოგიური მოღვაწეობის, ქართველოლოგიაში წარმატებული კვლევითი მუშაობისა და თურქეთ-საქართველოს კულტურულ-საგანმანათლებლო ურთიერთობის განმტკიცებაში შეტანილი განსაკუთრებული წვლილისთვის. იაკობ გოგებაშვილის მედალი 2015 წლის 27 ნოემბერს, გორის სახელმწიფო სასწავლო უნივერსიტეტის დაარსების 80 წლისადმი მიძღვნილ საიუბილეო საღამოზე გადმომეცა. 2019 წლის 20 ივნისს კი გორის სახელმწიფო სასწავლო უნივერსიტეტის აკადემიური საბჭოს გადაწყვეტილებით, საპატიო დოქტორის წოდება მომანიჭეს. სამივე ჯილდო ჩემთვის ფასდაუდებელია.
- თქვენ მუშაობდით ისეთ ურთულეს საკითხზე, როგორიცაა, ქართული ენის ზმნისწინის კვლევა. მგონი, ბევრ ქართველზე კარგად იცით ჩვენი ენა...
- პირველ კურსზე როდესაც ქართულად ორ სიტყვას ერთად ძლივს ვამბობდი, მეუბნებოდნენ: „რა კარგად იცი ქართულიო!“- ეს სიტყვები მეხივით მეცემოდა. სინამდვილეში კარგად ვიცოდი ერთი რამ - რომ არ ვიცოდი ქართული. მართალი ხართ, დღესაც ბევრი ადამიანი მეუბნება იმავე ფრაზას - „ბევრ ქართველზე კარგად იცით ეს ენაო“. რა თქმა უნდა, ამ ქებას დღესაც არ ვიღებ, შეიძლება გრამატიკა ბევრ ადამიანზე უკეთ ვიცოდე, მაგრამ ქართული სალაპარაკო ენა ქართველზე უკეთესად არასოდეს მეცოდინება... რაც შეეხება, ზმნისწინებზე მუშაობას, ქართული ენის შესწავლისას, მოსამზადებელი კურსებიდანვე, თავისი სირთულითა და მრავალფეროვნებით სწორედ ზმნისწინებმა მიიქცია ჩემი ყურადღება, თუმცაღა, ქართულ ზმნაში ადვილი და მარტივი საკითხი არც არსებობს. 2010 წელს დავიცავი დისერტაცია თემაზე „ზმნისწინთა სემანტიკური ნიუანსები ახალ სალიტერატურო ქართულში“. აქვე მინდა აღვნიშნო, რომ 2016 წელს, თბილისში, ამავე სახელწოდებით ჩემი დისერტაცია მონოგრაფიის სახით გამოვეცი.
- თქვენი ინიციატივით ქართული ენის გრამატიკა თურქულად გამოიცა...
- ჯერ კიდევ მესამე კურსიდან დავიწყე იმაზე ფიქრი, რატომ არ შეიძლება ქართული ენის გრამატიკა იყოს თურქულადაც-მეთქი. მინდოდა, რომ ქართული ენის შესწავლით დაინტერესებულ თურქებს საშუალება ჰქონოდათ, უფრო მოკლე დროში უკეთეს პირობებში ესწავლათ. 2012 წლიდან რეალურად შევუდექი ჩემი ოცნების განხორციელებას. რა თქმა უნდა, ეს ძალიან საპასუხისმგებლო საქმე იყო და მარტო ვერ შევძლებდი. ამიტომ ჩემი გეგმა ვუთხარი თავისი საქმის პროფესიონალს, ქართული ენის დიდ ქომაგს, ქალბატონ რუსუდან საღინაძეს. იმანაც დიდი ენთუზიაზმით მიიღო ეს წინადადება. შემდეგ ორივეს საერთო გადაწყვეტილებით, ასევე დიდ მეცნიერს, ქალბატონ ჟუჟუნა ფეიქრიშვილსაც შევთავაზეთ ერთობლივი მუშაობა. ხუთი წლის განმავლობაში დიდი შრომის შედეგად გამოვეცით სამეცნიერო ხასიათის ნაშრომი „ქართული ენის გრამატიკა (ქართული ენა – ფონეტიკა, მორფოლოგია)“. ეს თურქეთის ისტორიაში ქართული ენის პირველი გრამატიკა იყო და ჩვენს სიხარულს საზღვარი არ ჰქონდა...
- ბატონო ჰარუნ, მკითხველს შევახსენოთ ის მნიშვნელოვანი ფაქტი, რომ რიზეს რეჯეფ ტაიფ ერდოღანის უნივერსიტეტში დღეს ქართული ენისა და ლიტერატურის სპეციალობა არსებობს...
- დიახ, ეს 2011 წელს მოხდა და მე ბედნიერება მხვდა წილად, რომ მის სათავეებთან ვყოფილიყავი. რიზე მეოთხე ქალაქია, სადაც უკვე რამდენიმე წელია, სტუდენტები ამ სპეციალობას ეუფლებიან. 2015 წელს რიზეს უნივერსიტეტში მოწვეულ ორ არაჩვეულებრივ სპეციალისტთან, ფილოლოგიის დოქტორ, პროფესორ რუსუდან საღინაძესთან (აკაკი წერეთლის სახელმწიფო უნივერსიტეტი) და ფილოლოგიის დოქტორ, ასოცირებულ პროფესორ მაია კიკვაძესთან (ბათუმის შოთა რუსთაველის სახელმწიფო უნივერსიტეტი) ერთად შევადგინეთ ოთხწლიანი სასწავლო პროგრამა და საფუძველი ჩავუყარეთ სტუდენტთა მიღებას სპეციალობაზე, რომელსაც დიდი წვლილი შეაქვს ქართულ-თურქული ურთიერთობების განვითარებასა და განტკიცებაში.
- როგორც ჩანს, ქართული ენა თქვენთვის მარტო მეცნიერულად შესწავლის საგანი არ არის...
- ქართული ენა ჩემთვის და ალბათ, ბევრი უცხოელისთვისაც, აუღებელი ციხე-სიმაგრეა, აუთვისებელი განძია. რაც უფრო სიღრმეებში ჩადიხარ, მიზანს მით უფრო ვერ აღწევ. დასასრული საერთოდ არ ჩანს. ჩემი აზრით, ქართული ენის ღირსება ის არის, რომ ადამიანი, რომელიც იწყებს მისი სითბოს დაგემოვნებას, ვეღარ სცილდება მას და მის გარეშე აღარ შეუძლია. სხვანაირად რომ ვთქვა, ქართული ენის სიყვარულმა მე მაქცია სულ სხვა ადამიანად, რომელსაც სახელს ვერ ვარქმევ. რომელიმე დღე რომ არ მქონდეს ქართულთან შეხება, ცუდად გავხდები...
- როგორ ფიქრობთ, ქართულმა ენამ შეგცვალათ?
- ერთხელ ჩემმა მეგობარმა, რომელთანაც ერთად საქართველოში მივემგზავრებოდი, მითხრა: „როცა ქართველებს ესაუბრები, სხვა ადამიანი და უფრო მოლაპარაკე ხდებიო“- სწორი შენიშვნა იყო! ბუნებით ძალიან მოლაპარაკე ადამიანი არ ვარ, მაგრამ, როცა ქართულად ვინმეს ვესაუბრები, უხილავი ძალა მემატება. შეიძლება ეს ქართველი ხალხისა და ქართული ენის სიყვარულით აიხსნას, სხვა ახსნა ამას ნამდვილად არ აქვს. ქართული ენის სწავლას ბოლო არ უჩანს. ხანდახან ვფიქრობ, ნეტავ, ოდესმე შევძლებ ამ ენის სრულყოფილად დაუფლებას?... ასე რომ, დავით გურამიშვილის ნათქვამის „კენწეროში გატკბილდებისო“ იმედით ვარ. საკუთარ თავს შევამჩნიე, როცა საქმე ქართულს ეხება, ჩემს თავს არ ვეკუთვნი და უარს ვერავის ვეუბნები. ამ საქმეში გულს ვდებ და მინდა სიცოცხლის ბოლომდეც ასე გავაგრძელო...
დღის ასტროპროგნოზი ზოდიაქოს ნიშნებისთვის: 20 იანვარი
(განახლებულია 12:17 19.01.2021)
გთავაზობთ ყოველდღიურ ასტროლოგიურ პროგნოზს ზოდიაქოს თითოეული ნიშნისთვის. გაიგეთ ჩვენი ჰოროსკოპიდან, რას გიმზადებენ ვარსკვლავები და რას გირჩევენ ასტროლოგებიდღეს 2021 წლის 20 იანვარია, ოთხშაბათი. მზარდი მთვარე ვერძის ნიშანშია. ამ დღეს პლანეტა მერკური მფარველობს.
დღევანდელი დღე ადამიანებს თვითორგანიზაციისა და პუნქტუალობისკენ უბიძგებს, ამიტომ ის იდეალურად მიესადაგება როგორც მნიშვნელოვანი ღონისძიებების ჩატარებას, ისე რუტინული საქმეების გაკეთებას. ერთადერთი „მაგრამ“ ისაა, რომ ეცადეთ, იშვიათად მოხვდეთ თვალში უფროსობას, ისინი, შესაძლოა, ზედმეტად მომთხოვნი იყვნენ. მთლიანობაში, კარგი დღეა ყველაფრის მოსაწესრიგებლად – საკუთარი გრძნობებიდან და აზრებიდან დაწყებული, სამუშაო საკითხებით დამთავრებული.
2021 წლის მთავარი მიმოხილვა: როგორი იქნება ხარის წელიწადი აღმოსავლური ჰოროსკოპის მიხედვით>>
ვერძი: ამ დღეს თქვენს ცხოვრებაში ადგილი არა აქვს სამ რამეს: „იქნებ“, ინტუიციასა და ბრმა იღბალს. სამივეს თქვენი სასტიკი იმედგაცრუება შეუძლია. ანუ, დღეს იმის იმედზე ყოფნა, რომ „იქნებ გამიმართლოს“, „გული მიგრძნობს“, არავითარ შემთხვევაში არ შეიძლება. თუ წარმატების მიღწევა გსურთ, თითოეული ნაბიჯი დეტალურად უნდა გათვალოთ და მხოლოდ ამის შემდეგ იმოქმედოთ. წინააღმდეგ შემთხვევაში სავალალო შედეგები შეიძლება მიიღოთ.
კურო: დღეს თქვენი ემოციები ძალიან ძლიერი, მაგრამ ამავე დროს – გაწონასწორებული იქნება. ასეთი მდგომარეობა მოგცემთ საშუალებას, რომ ფაქიზად იგრძნოთ და აღიქვათ ყველაფერი, რაც გარშემო ხდება. გარშემომყოფების განწყობა, მათი საქციელის მოტივები და ზოგიერთი აზრიც კი თქვენთვის განსაკუთრებული საიდუმლო იქნება. გამძაფრებული გამჭრიახობა ტელეპათიასაც კი გაემიჯნება. გამოიყენეთ ეს მდგომარეობა, რომ ყველაზე მნიშვნელოვანი ვითარების არსს ჩასწვდეთ.
ტყუპი: დღეს არ ენდოთ ირგვლივ მყოფ ადამიანებს. მათ ნებსით თუ უნებლიეთ შეიძლება დაგაღალატონ. ეს განსაკუთრებით უცნობებსა და შორეულ ნაცნობებს ეხება. თუ კარგად მიმოიხედავთ ირგვლივ, შესაძლოა, აღმოაჩინოთ, რომ ვიღაც განზრახ გვნებთ, ავრცელებს ჭორებს ან ინტრიგებს ხლართავს. არაა გამორიცხული, ვინმემ ქუჩაში გამოგლანძღოთ... მოკლედ, რამე მსგავსი რომ არ მოხდეს, ყურადღებით უნდა იყოთ და ეს სრულიად საკმარისი იქნება.
კირჩხიბი: დღეს ძალზე მომთხოვნი ხართ როგორც საკუთარი თავის, ისე სხვების მიმართ. სურვილი გაგიჩნდებათ, რომ ყველა და ყველაფერი აკონტროლოთ. გეგმიდან ნებისმიერი გადახვევა შეიძლება პირად შეურაცხყოფად აღიქვათ. ასეთი განწყობა, რომ იბუზღუნოთ და საყვედურები გამოთქვათ, გარშემომყოფების გარდა თქვენც შეგეხებათ, როდესაც რაღაც საკითხში უსუსურობას იგრძნობთ. დღემ რომ მეტი პოზიტიური ემოცია მოიტანოს, უნდა შეეგუოთ იმ ფაქტს, რომ ყველაფერი ჩვენს ძალისხმევაზე არაა დამოკიდებული და მით უმეტეს, სურვილებზე.
ლომი: შესანიშნავი დღეა იმისთვის, რომ ნებისმიერ საქმეში მხარდაჭერა მიიღოთ. ეს, პირველ რიგში, სიყვარულსა და ურთიერთობებს ეხება. თუ რომანტიკულ ნაცნობობას, საკუთარ გრძნობებში გამოტყდომას ან ერთობლივი ცხოვრების გეგმებზე აპირებთ საუბარს, ამაზე უკეთეს დროს ვერ იპოვით. ასევე კარგი დღეა შეთანხმებების დადებისთვის, ახალი ნაცნობობისა და საქმიანი კონტაქტებისთვის. დღეს დაწყებული თანამშრომლობა, მეგობრობა ან სიყვარული მომავალში წარმატებული იქნება.
ქალწული: დღეს წარმატების გასაღები სიფრთხილეა – დღე გაკერებული იქნება დაძაბულობით, რომელიც შეიძლება კონფლიქტში გადაიზარდოს. ახლობელ ადამიანებთან ურთიერთობებში მოსალოდნელია უთანხმოებები და ურთიერთობების გამორკვევა. არაა გამორიცხული ასევე დაძაბულობა კოლეგებთან დამოკიდებულებაში. აქედან გამომდინარე, თუ გინდათ, რომ ნაყოფიერი დღე გქონდეთ, სიმშვიდე უნდა შეინარჩუნოთ, მოთმინებით აღიჭურვოთ და არ აჰყვეთ პროვოკაციებს.
სასწორი: დღეს სიმტკიცის გამოცდის დღე გელოდებათ, მაგრამ კარგი სიახლე ისაა, რომ ამასთან დასაპირისპირებლად დიდი ძალა გაქვთ. დიდი ალბათობაა იმისა, რომ საკუთარი ინტერესების დაცვა მოგიწიოთ, მონაწილეობა მიიღოთ კამათსი ან, სულაც, გარშემომყოფების თავდასხმები მოიგერიოთ. ეს რომ არ მოხდეს, ასტროლოგები გირჩევენ, არ გაცხარდეთ, მშვიდად მოძებნოთ საჭირო არგუმენტები. თუ ემოციებს გასაქანს მისცემთ, მაშინ ნებისმიერი სიტუაციიდან შეიძლება მოძებნო გამოსავალი: კარი წარწერით „გასასვლელი“.
მორიელი: დღეს სასიამოვნო მოვლენებით, სიახლეებითა და სიურპრიზებით სავსე დღე გელოდებათ, მაგრამ პარადოქსი ისაა, რომ ამის სათანადოდ შეფასებას, დიდი ალბათობით, ვერ შეძლებთ. არ არის გამორიცხული, რომ, პირიქით, ყოველგვარი საფუძვლის გარეშე აპათია დაგეუფლოთ, უკმაყოფილო იყოთ. შესაძლოა, ამის მიზეზი ისაა, რომ ბოლო დროს თქვენს ცხოვრებაში ბევრი რამ მოხდა, ხოლო ემოციები „დაახშეთ“. ან, იქნებ, უბრალოდ, დაიღალეთ? სჯობს, პოზიტიურ განწყობაზე გადაერთოთ და სიხარულით შეხვდეთ ცხოვრების მიერ მომზადებულ საჩუქრებს.
მშვილდოსანი: დღეს თქვენში უსაზღვრო ორგანიზატორული უნარები გაიღვიძებს. ადამიანები და მათ შორის, ხელმძღვანელობა, საპასუხისმგებლო საქმეებს განდობენ. სახლშიც კი რამეს მოიფიქრებთ, რომ არავინ მოიწყინოს. ნუ შეხედავთ ეჭვით, თუ ვინმემ ქათინაური გითხრათ. უბრალოდ, დატკბით სასიამოვნო ყურადღებით. ისე კი, არ გაწყენდათ რამდენიმე გაკვეთილი იმის შესახებ, თუ როგორ უნდა მიიღოთ კომპლიმენტი. მაშ ასე, გაკვეთილი პირველი: უბრალოდ, გაიღიმეთ და თავი დაუკარით.
თხის რქა: დღეს არ ღირს გეგმების განხორციელებაზე ფიქრიც კი, განსაკუთრებით ისეთზე, რომელზეც ბევრი რამაა დამოკიდებული. წინააღმდეგ შემთხვევაში მზად იყავით, რომ ეს საქმე შუა გზაზე გაჩერდება, ან საერთოდ ჩავარდება. დღეს ნავსაყუდელს ცხოვრების კარგად ნაცობ ასპექტებში ნახავთ. თუ დღევანდელ გზას გაჰყვებით, ნელა, მაგრამ აუცილებლად მიაღწევთ დანიშნულების ადგილს. ასე რომ, არ ღირს აჩქარება და ყველაფრის წყალში გადაყრა.
მერწყული: დღეს რაღაცის გამოსწორების შანსი მოგეცემათ. საქმე შეიძლება ეხებოდეს დიდი ხნის წინ დაწყებულ პრობლემებს, ან მოულოდნელ მოვლენას, რომელიც სწორ კალაპოტში უნდა მიმართოთ. თუნდაც ყველაფერი თქვენ წინააღმდეგ წავიდეს, ვარსკვლავები ამბობენ, რომ მაინც შეძლებთ აქედან პლუსების პოვნასა და სარგებლის მიღებას. პესიმისტი თითოეულ შესაძლებლობაში საშიშროებას ხედავს, ხოლო ოპტიმისტი – თითოეულ საშიშროებაში – შესაძლებლობას.
თევზები: დღეს ფინანსებს უნდა მიხედოთ. ამ დღეს არ მოგაკლდებათ ლოგიკურად აზროვნების უნარი და ყურადღება, რისი წყალობითაც შეძლებთ ბიუჯეტის დაგეგმვას ან გათვლებში არსებული ხარვეზების გამოსწორებას. ანალიტიკური უნარი გიკარნახებთ, სად სჯობს ფულის ჩადება და როგორ უნდა გაზარდოთ შემოსავლები. გამოიყენეთ დღევანდელი დღე იმისთვის, რომ შესაძლებელია ფულთან დაკავშირებული ნებისმიერი გეგმის განხორციელება, თანაც – წარმატებით.